เต่าดาวพม่า (Geochelone platynota) เป็นเต่าบกที่มีความสวยงามโดดเด่น ทำให้เป็นที่ต้องการอย่างสูงในตลาดสัตว์เลี้ยง แต่สถานะของมันในธรรมชาตินั้นน่าเป็นห่วงอย่างยิ่ง จนถูกจัดให้อยู่ในระดับการคุ้มครองสูงสุดตามกฎหมายระหว่างประเทศ สิ่งนี้ส่งผลโดยตรงต่อผู้ที่ต้องการจะเลี้ยงหรือมีไว้ในครอบครอง คำถามสำคัญคือ: การเลี้ยงเต่าดาวพม่าในประเทศไทย ต้องมีเอกสารอะไรบ้าง และกฎหมาย CITES เกี่ยวข้องอย่างไร?
CITES คืออะไร?
CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) หรือ “อนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซึ่งชนิดสัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้สูญพันธุ์” เป็นข้อตกลงระหว่างรัฐบาลนานาชาติ มีจุดประสงค์เพื่อควบคุมการค้าสัตว์ป่าและพืชป่าระหว่างประเทศ ไม่ให้ส่งผลกระทบต่อความอยู่รอดของชนิดพันธุ์เหล่านั้นในธรรมชาติ
สัตว์และพืชที่อยู่ในบัญชีของ CITES จะถูกแบ่งออกเป็น 3 บัญชี (Appendix) ตามระดับความเสี่ยง:
- บัญชี 1 (Appendix I): ชนิดพันธุ์ที่ ห้ามค้าโดยเด็ดขาด เนื่องจากใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง อนุญาตให้ค้าได้เฉพาะกรณีพิเศษ เช่น เพื่อการวิจัยหรือการเพาะพันธุ์เพื่อการอนุรักษ์ ซึ่งต้องได้รับใบอนุญาตที่เข้มงวดจากทั้งประเทศผู้ส่งออกและผู้นำเข้า
- บัญชี 2 (Appendix II): ชนิดพันธุ์ที่ยังไม่ถึงกับใกล้สูญพันธุ์ แต่มีความเสี่ยงสูงหากไม่ควบคุมการค้า การค้าจะต้องมีใบอนุญาตรับรองว่าการนำออกจากแหล่งกำเนิดนั้นไม่ส่งผลกระทบต่อความอยู่รอดของประชากรในธรรมชาติ
- บัญชี 3 (Appendix III): ชนิดพันธุ์ที่ได้รับการคุ้มครองในประเทศใดประเทศหนึ่ง และประเทศนั้นๆ ต้องการความร่วมมือจากประเทศอื่นในการควบคุมการค้า
เต่าดาวพม่า อยู่ในบัญชีไหนของ CITES?
ด้วยสถานะที่ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (Critically Endangered) เต่าดาวพม่า (Geochelone platynota) ถูกจัดให้อยู่ในบัญชี 1 (Appendix I) ของ CITES
นี่หมายความว่า การนำเข้า-ส่งออก หรือค้าเต่าดาวพม่าที่จับมาจากธรรมชาติ (Wild-Caught) ถือเป็นการกระทำที่ ผิดกฎหมายระหว่างประเทศ อย่างร้ายแรง
การครอบครองในประเทศไทย – ต้องมีเอกสารหรือไม่?
คำตอบคือ: จำเป็นต้องมีเอกสารอย่างยิ่ง
ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 ของประเทศไทย ซึ่งสอดคล้องกับข้อตกลง CITES สัตว์ป่าที่อยู่ในบัญชี 1 ของ CITES ถือเป็น “สัตว์ป่าควบคุม” การมีไว้ในครอบครองโดยไม่มีเอกสารหลักฐานการได้มาอย่างถูกต้องตามกฎหมาย ถือว่ามีความผิด
สำหรับเต่าดาวพม่า ผู้ที่จะครอบครองได้อย่างถูกกฎหมาย จะต้องเป็นเต่าที่เกิดจากการเพาะขยายพันธุ์ในที่เลี้ยง (Captive-Bred) จากฟาร์มที่ได้รับการอนุญาตอย่างถูกต้องเท่านั้น และจะต้องมีเอกสารสำคัญกำกับ ได้แก่:
- เอกสารรับรองการได้มา: หลักฐานที่พิสูจน์ว่าเต่าตัวนั้นไม่ได้ถูกจับมาจากป่า เช่น ใบเสร็จหรือใบรับรองจากฟาร์มเพาะพันธุ์ที่ถูกกฎหมาย
- เอกสารการแจ้งครอบครอง/ใบอนุญาต: ผู้ครอบครองจะต้องดำเนินการแจ้งการครอบครองสัตว์ป่าควบคุม (เต่าดาวพม่า) ต่อ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เพื่อขอรับใบอนุญาตให้มีไว้ในครอบครองซึ่งสัตว์ป่าคุ้มครองที่ได้มาจากการเพาะพันธุ์ (สป.15) หรือเอกสารที่เกี่ยวข้อง
- ไมโครชิป (Microchip): โดยส่วนใหญ่แล้ว เต่าดาวพม่าที่ถูกกฎหมายจะต้องมีการฝังไมโครชิปเพื่อระบุอัตลักษณ์และตรวจสอบแหล่งที่มาได้
บทสรุป
ห้ามซื้อเต่าดาวพม่าที่ไม่มีเอกสารโดยเด็ดขาด! การซื้อเต่าดาวพม่าจากแหล่งที่ไม่น่าเชื่อถือ ไม่มีเอกสารรับรอง หรือมีราคาถูกเกินจริง คือการสนับสนุนการค้าสัตว์ป่าผิดกฎหมาย ซึ่งเป็นสาเหตุหลักที่ผลักดันให้พวกมันเข้าใกล้การสูญพันธุ์ ก่อนตัดสินใจเลี้ยง ควรตรวจสอบแหล่งที่มาและเอกสารให้ครบถ้วนเสมอ การครอบครองอย่างถูกกฎหมายไม่เพียงแต่ปกป้องตัวคุณเองจากความผิด แต่ยังเป็นการแสดงความรับผิดชอบและมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์เต่าบกที่สวยงามที่สุดชนิดหนึ่งของโลก
